هدف پروژه
استراتژی
این روش ما در برخورد و حل مسئله پروژه های طراحی شهری است. ازآنجاییکه هرگونه مداخله کالبدی در شهرها مانند پیوند یک عضو جدید به کالبد شهر است، قطعا بدون درنظر گرفتن DNA آن بافت هر نوع عمل پیوند ناموفق خواهد بود و شهر این اعضای پیوندی را پس خواهد زد. امری که به کرات در بافت تاریخی مشهد و دیگر شهرهای ایران اتفاق افتاده و حاصل آن را مشاهده کردهایم. استخراج این DND مشخصا" در دو حوزه کالبدی و غیر کالبدی تعریف میشود. DNDغیرکالبدی منتج ازجریان زندگی و روابط انسانی حاکم در بافت است و زیربنای شکل دهی DND کالبدی بافت شهری است.
این دو نوع DND پس از شکل گیری؛ رابطهای دوسویه، مکمل و متعادل با یک دیگر ایجاد میکنند که باعث تکامل، تداوم و پایداری رشد و توسعه شهری خواهد بود.
تنوع و تکثر زیستی (Diversity) مهمترین شاخصه DNA غیرکالبدی این بافت است که باعث پایداری آن در طول زمان بوده است. این تنوع و تکثر زیستی را میتوان در دو حوزه زیر خلاصه کرد:
1- حوزه اقتصادی – تجاری
تنوع و تکثر مغازههای کنار گذری با انوع کالاهای قابل عرضه به مردم
2- حوزه اجتماعی و فرهنگی
در طول تاریخ تنوع و تکثر قومیتهای ساکن و زائر در این بافت شاخصه اصلی این بافت بوده؛ به گونهای که این محله به محله "قرشمالها" معروف بوده. سه قومیت از دیرباز بصورت ساکن یا زائر در این محدوده حضور داشتهاند که شامل سیستانیها، کرمانیها و خاوریها میشوند. این سه گروه هرکدام در این منطقه حسینهها، اقامتگاهها و حتی فروشگاههای خاص خود را داشتهاند؛ هرچند دو تکیه خاوریها و سیستانیها تخریب شده است لیکن کماکان این گروههای قومی بیشترین حضور را در این بافت دارا هستند. این همزیستی و تکثر زیستی مهمترین عامل پایداری و امنیت این بافت بوده است
زائرین این بافت از دهکهای پایینی جامعه هستند که به فراخور مخاطب نوع خاصی از اقامت و خرید هستند. به همین دلیل هم ساخت عمارتهای تجاری و اقامتی لوکس در این بافت ناموفق بوده است.
مهمترین شاخصه عمومی اینDNA در حوزه معماری و شهرسازی ایرانی رویکرد "حل المسئلهای" آن مبتنی بر"احترام و اتکا به شرایط زمانی و مکانی حدوث پروژهها " که منتج از DNA غیرکالبدی آن است. خروجی این رویکرد "ایجاد یک حس تعلق مکانی" است
این معماری همواره پاسخ را در درون مسئله جستجو کرده و بیشترین دقت را در طرح درست صورت مسئله صرف میکند. به این دلیل علیرغم تمامی تنوع و تکثر ظاهری در معماری و شهرسازی ایران، ریسمانی نامریی پیونددهنده آنها بوده که از آن با نام هویت ایرانی یاد میکنیم. هویت تشخصی است که به شکل کالبدی و مادی بیانگر تفکرات انسانی خالق آن کالبد است. اما شاخصههای خاص DNA کالبدی این بافت را می توان در موارد زیر جستجو کرد:
1- برخورد حل المسئلهای با پروژه به گونهای که بیشترین پاسخگویی در حل مشکلات کارکردی بافت را ایفا کند
2- خوانایی، سادگی، وجود ریتم در نمای راستههای تجاری سیابون
3- استفاده از سایبانهای پارچهای
4- استفاده از آجر، به عنوان عنصر اصلی ساخت و ساز
5- تناسبات 2 طبقهای در بافت قدیم و بخصوص راسته سیاوون
6- ارزان قیمت بودن ساخت و سازها
وجود یک شریان اصلی به نامه راسته نوقان و سیاوون که پیونددهنده کلیت زندگی این بافت تاریخی است
1. ارائه راه حلی منعطف و انطباق پذیر در سامان دهی با رویکردهای مختلف شهری
2. ارائه طراحی شهری مبتنی بر DNA کالبدی بافت شهری با مشخصات زیر:
- خوانایی، سادگی و مردمواری
- استفاده ریتم در نماها، کفسازیها و همچنین کاشت درختان
- استفاده از سایهبان پارچهای
- استفاده از مصالحی مثل آجر، بتن نمایان، در و پنچره چوبی
- استفاده ازرنگ در کفسازیها بصورت شاخص
- استفاده از تناسبات ارتفاعی دو طبقه در بدنهسازی پروژهها
3. نفوذ کالبدی و عملکردی بافت به طرح به و بالعکس از طریق:
- پیوند دو سوی بافت گودال باغچه ، از طریق:
- ایجاد دسترسی مستقیم و اختصاصی از گودال باغچه به هتلهای پیرامونی در تراز -7,50
- احیاء امتداد راسته سیاوون در بافت به عنوان اصلیترین شریان اقتصادی، اجتماعی و تاریخی بافت از طریق ایجاد کفسازی رنگی و بدنه سازی شهری
- ارائه طرح لفاف فضایی جدید برای توده گذاری ساخت و سازهای مجاور راسته سیاوون با تناسبات دو طبقه تجاری نواری و استقرار بلوکهای عقب نشسته اقامتی
- احیاء راسته تجاری شارستان (عمود بر کوچه سیاوون)
- پیشنهاد اتصال مسیر پیاده بلوار امیرالمومنین به گودال باغچه با احداث مسیر زیر گذر
- احداث دو مسیر پیاده به عرض 10 متر در شمال و جنوب پروژه درتراز صفر با کارکردهای زیر:
1 تسهیل و روانی حرکت مردم به سمت حرم
2 امکان تردد ماشینهای امدادرسان اورژانس، آتش نشانی و غیره
3 امکان استفاده برای کارکردهای تجمعی در برگزاری مراسم و مناسک
4 ایجاد پیش فضای شهری مناسب با تناسباتی درخور مقیاس هتلهای مجاور
4. گودال
- تعریف بدنه گودال به عنوان یک یا چند راسته تجاری خاص و مکمل یکدیگر (راسته غذاخوریها، سفرهخانهها، شربتخانهها و چایخانهها؛ راسته عطارها، داروخانههای گیاهی و پزشکان طب سنتی؛ راسته طراحان قالی و غیره)
- پیشنهاد استقرار ایستگاه مترو یا هر خدمات شهری دیگری که هویت بخش بافت باشد و یا تامین کننده یکی از نیازهای شهری شهروندان در این حوزه باشد. کاربریهایی مثل محل برگزاری ورزشهای باستانی، مجتمع سینمایی و غیره
- ارتباط مستقیم بین بدنه تجاری پیرامونی و کارکرد فضای میانی گودال
- تعریف کبوترخانه و باز گرداندن کبوترهای حرم حضرت رضا(ع) با جذابیت خاص خود در ایجاد ارتباط معنوی بین حرم و گودال باغچه
- ارائه یک یا چند ایده مشخص برای تعریف نوع کاربری داخل میدان و یا ترکیب چند کانسپت بر اساس ابعاد و تناسبات میدان
- احداث پل شاخص قرمز رنگ جهت تاکید بر محور سیاوون و ایجاد پیوستگی مجدد آن
- احداث پل دوم جهت اتصال یک مسیر پیاده محلی
- تاکید بر کف سازی محور سیاوون در کل طول این محور و امتداد آن در بافت
- تاکید بر استفاده از رنگ به عنوان شاخصه اصلی معماری، محوطه سازی و نورپردازی
5. قابلیت انطباق و انعطاف پذیری پروژه نسبت به تعریف (یا تغییر) کاربریها منطبق بر سلیقه و رویکرد جامعه در طول زمان
6. برگزاری مراسم و مناسک
ایجاد سه پلازای شهری به شرح زیر:
- پلازای مجاور حرم در تراز صفر برای مراسم و مناسک مذهبی مرتبط به حرم
- ایجاد دو پلازای شهری نواری در مقابل هتلها به عرض 10 متر که در مراسم های مختلف قابلیت پرشدن از جمعیت را دارد
- پلازای شهری گودال باغچه در تراز-7,50 که علاوه بر امکان پرشدن در مناسک عمومی مذهبی بهترین فضا برای تجمعات و مناسک موضوعی نیز است
7. پوشش گیاهی
سه نوع درخت در این پروژه تعریف شده است
- درختان سرو ناز همیشه سبز هستند و اصلی ترین درختان در تعریف هندسه پروژه هستند
- درختان خزان دار بزرگ در وسط گودال باغچه و در دو طرف جوی آب به رسم و شکل قدیم مسیرهای آب قدیمی در مشهد
- درختان خزان دار کوچک و متوسط در کنار مسیرهای تردد شمالی و حنوبی پروژه در تراز -7,50 و در پلازای مجاور حرم
8. دسترسیهای عمومی به پروژه:
دسترسی های اصلی پیاده ترکیبی از پله های شرقی و میانی پروژه به همراه شیبراه انتهایی در ضلع غربی است. 8 آسانسور 12 نفره برای حمل بار و استفاده سالمندان و معلولان نیز در تکمیل دسترسیهای پیاده پیش بینی شدهاند.
9. تعریف مناسک
طراحی و تعریف مناسک زنان محله نوقان مرتبط با تولد و وفات امام رضا (ع). موضوعی که قصه آن تاریخی ترین قصه این بافت است و با اتکا به آن می توان به تعریف و طراحی مناسکی در این خصوص پرداخت که هویت بخش این پروژه و بافت خواهد بود. با طراحی این مراسم می توان پلازای مجاور حرم و یا گودال باغچه را در یادبود این زنان غیور نام گذاری کرد و مراسمات مربوطه را بصورت اختصاصی در این مکان برگذار کرد.
کفتر پرانی روزانه در اوقات معین از گودال باغچه به سمت حرم و برعکس
احیاء مراسم هیئتهای ازبین رفته
1. باغ گل – فرش گل
کل فضای سبز فرش گلی است با رنگها و عطرهای مختلف. این باغ "گلستان رضا" است که به مثابه یکی از ورودی های حرم، نقش بازی می کند. ورود به حرم با عطر و رنگ گلها به خاطر می نشیند و زائران با آمادگی روح بخش ذهنی و بصری وارد مناسک زیارت می شوند. همچنین ایشان با یک خاطره رنگین و با بوی خوش از مراسم زیارت خارج می شوند. تجاریهای بدنه گودال باغچه نیز همه از انواع عطاریها، طراحان قالی، عطرفروشها، نقاش ها، گل فروشها و غیره انتخاب میشوند.
2. باغ گیاهان دارویی
این باغ، باغ"طب و درمان" است. مجموعه درمانی که از طریق روشهای طب سنتی متکی بر گیاهان دارویی به درمان میپردازند. این مکان درمان به دلیل مجاورت با حرم حضرت رضا (ع) درمانی متبرک را برای مراجعه کنندگان به ارمغان می آورد.
پوشش گیاهی فضای سبز در این مکان به کاشت و برداشت گیاهان دارویی که یکی از مشخصات باغات ایرانی است، اختصاص دادهشده است. این امر با اختصاص گیاهان ثمرده به جهت هدر نرفتن آب مصرفی سورت میپذیرد.تجاریهای بدنههای گودال باغچه از نوع عطاری ها و مطب حکیمان طب سنتی، دواخانهها، شربت خانه ها وغیره است.
3. عرصهای عمومی با خوانشی شخصی
ایجاد بستر و عرصهای متنوع برای انجام فعالیتهای مختلف همچون: فضاهای بازی کودک، آببازی، فضاهای متنوع سبز ، میز و نیمکت غذاخوری و غیره که مردم به فراخور حال و احوال خود امکان استفاده از فضا را داشته باشند.
4. کبوترخانه
ایجاد یک کبوترخانه به عنوان خانهی کفتر چاهیهای فراموش شده حرم حضرت رضا (ع).
پرواز دوسویهی کبوتران از پروژه به سوی حرم و بالعکس نقشی اساسی در باززنده سازی و یادآوری خاطرات دوران قدیم بازی می کند. تجاریهای بدنهی گود شامل غذاخوریها، چایخانهها و مغازههای مرتبط خواهند بود.
5. کاربری پیشنهادی بخش عمیق گود
ایجاد ایستگاه مترو با توجه به گذر خط مترو از زیر این بخش
- ایجاد مجموعه ورزشی ورزشهای باستانی
- ایجاد مجموعه ورزشی عمومی
- ایجاد مجتمع سینمایی
- ایجاد مجتمع فرهنگی و نمایشی
و یا هرکاربری مورد نیاز بافت شهری شامل تاسیسات زیربنایی یا خدماتی